Η Υποχρεωτική Συνεπιμέλεια, το Οικογενειακό Δίκαιο και ο Σεξισμός

Kείμενο: Γεωργία Μανώλη και Βίλλυ Πολίτη

Επιτέλους, λοιπόν, το νομοσχέδιο του Υπουργείου Δικαιοσύνης με τίτλο «Μεταρρυθμίσεις αναφορικά με τις σχέσεις γονέων και τέκνων και άλλα ζητήματα οικογενειακού δικαίου» τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση. Ένα νομοσχέδιο που επιδιώκει να αλλάξει σημαντικές διατάξεις του Οικογενειακού Δικαίου και το οποίο έχει προκύψει, όχι μέσα από συναντήσεις του Υπουργείου Δικαιοσύνης με γυναικείες οργανώσεις και νομικούς επιστήμονες, ψυχιάτρους και παιδοψυχολόγους, αλλά μέσα από μια σχεδόν παραληρηματική καμπάνια διαφόρων «πατερούληδων καλών και αδικημένων από τις κακές γυναίκες».

Σεξιστικές αφηγήσεις και συνεπιμέλεια:

Το παραλήρημα αυτών των ομάδων ξεκίνησε μέσω οργανώσεων και εκδηλώσεων και ημερίδων ήδη από το 2016 και έκανε δυναμικά την επανεμφάνιση του στο δημόσιο διάλογο στις αρχές του 2020, όταν πλέον η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας άρχισε απροκάλυπτα να στοχοποιεί τα δικαιώματα της γυναίκας. Ας μην ξεχνάμε την μεταφορά της Γενικής Γραμματείας Ισότητας των Φύλων από το Υπουργείο Εσωτερικών στο Υπουργείο Εργασίας (διότι άλλωστε το σημαντικό είναι οι γυναίκες να εργάζονται 7 ημέρες την εβδομάδας και δη από το σπίτι) και την αλλαγή της ονομασίας της Γ.Γ. σε Γραμματεία Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής (γιατί το ακόμη σημαντικό είναι οι γυναίκες να κάνουν παιδιά για να σώσουν βεβαίως βεβαίως το δημογραφικό πρόβλημα της Ελλάδος) και Ισότητας των φύλων (τρίτη και καταϊδρωμένη η ισότητα). Ας μην ξεχνάμε επίσης την σύλληψη και κράτηση 14 γυναικών που τηρούσαν όλα τα μέτρα προφύλαξης από τον κορονοιό, στις 25 /11, σε διαμαρτυρία την Ημέρα κατά της Βίας κατά των Γυναικών, με το (αντισυνταγματικό αλλά τι σημασία έχει;) πρόσχημα ότι οι συναθροίσεις είναι παράνομες.

Γόνιμο έδαφος λοιπόν ποτισμένο με άκρατο παραδοσιακό σεξισμό και μισογυνισμό βρήκαν ποικίλες ομάδες όπως η «Συνεπιμέλεια», η «ΓΟΝ.ΙΣ» και οι «Ενεργοί Μπαμπάδες» για να ξεκινήσουν το προαναφερθέν παραλήρημα, δηλαδή την εκστρατεία με σκοπό την καθιέρωση της υποχρεωτικής συνεπιμέλειας των διεζευγμένων γονέων. Το αφήγημα που χρησιμοποιούν αυτές οι ομάδες είναι μια δακρύβρεχτη ιστορία, κατά την οποία καλοπροαίρετοι μπαμπάδες στερούνται το δικαίωμα ανατροφής των τέκνων τους, φυσικά πάντα εξαιτίας των κακών πρώην (bitches στην μοντέρνα version). Το πρόβλημα για τους Μπαμπάδες της Χρονιάς λύνεται λοιπόν από το νόμο με την παραχώρηση του λεγόμενου “ίσου χρόνου” και στους δύο γονείς, για το καλό των παιδιών τους φυσικά.

Και εννοείται ότι οι μισογυνικές νότες δεν λείπουν από την συζήτηση πολιτικών και δημοσιογράφων υπέρ της συνεπιμέλειας:

Ο Ιωάννης Δωρόθεος Παπαρηγόπουλος, πρόεδρος του ΔΣ της «Συνεπιμέλειας»^[1] αναφέρει ότι «είναι το τρίτο κοινωνικό πρόβλημα μετά τα ελληνοτουρκικά και το μεταναστευτικό.»^[2]
Νίκος Τσιλιπουνιδάκης (από «Συνεπιμέλεια), συνέντευξη στον Αρναούτογλου «2night show”: «Υπάρχουν πολλοί μπαμπάδες που πληρώνουν πολύ ακριβά το “ενοίκιο” της κυοφορίας των 9 μηνών.»^[3]
Κώστας Τσιτούνας («NewsBomb»): «Πάρα πολλοί πατεράδες ταλαιπωρήθηκαν και συνεχίζουν να ταλαιπωρούνται και να διώκονται άδικα, βιώνοντας ένα Γολγοθά, εξαιτίας της εκδικητικής μανίας των μανάδων, οι οποίες δεν μπόρεσαν να αποδεχτούν ότι έγιναν … πρώην!»^[4]

Τα δε σχόλια στην διαβούλευση του νομοσχεδίου εκτός του ότι αποπνέουν συντηρητικό αέρα της δεκαετίας του ’50, επικεντρώνονται ακριβώς σε αυτό το αφήγημα της αγάπης για το παιδί. Και ίσως στο αφήγημα της αγάπης μπορούμε να αποδώσουμε την απουσία εποικοδομητικής κριτικής σε πολιτικό επίπεδο τόσο από την αξιωματική αντιπολίτευση όσο και από άλλες -ας πούμε- προοδευτικές παρατάξεις. Θυμίζουμε ότι σε ημερίδα της ομάδας «Συνεπιμέλειας» το 2016, εκπρόσωπος του ΣΥΡΙΖΑ^[5] δήλωνε ότι «Το παιδί πάνω απ όλα έχει ανάγκη την αγάπη αυτών (που το φροντίζουν) και την ασφάλεια. Και η ρουτίνα δεν ανατρέπεται, ισχυρίζομαι αν το παιδί έχει αντί για ένα σπίτι, δύο σπίτια, αντί για ένα κρεβάτι, δύο κρεβάτια και φυσικά αντί για ένα γονιό, αυτό νομίζω το αντιλαμβανόμαστε όλοι και όλες, αντί για ένα γονιό που θα το φροντίζει και θα το αγαπά, θα έχει δύο γονιούς, ανεξάρτητα αν αυτοί οι δύο γονείς μένουν σε ξεχωριστά σπίτια», ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ δήλωνε ότι στο θέμα επιμέλειας «ο πατέρας δεν έχει καμία τύχη» ενώ εκπρόσωποι του ΠΑΣΟΚ και του ΠΟΤΑΜΙΟΥ εξέφραζαν ενθουσιασμό για την ιδέα της συνεπιμέλειας αφού αυτή έχει ως προϋπόθεση το καλό του παιδιού.

Ένα σχέδιο νόμου χωρίς επιστημονική τεκμηρίωση:

Και ενώ εκ πρώτης όψεως το αίτημα αυτό για το συμφέρον του παιδιού να έχει επαφή και με τους δυο γονείς του φαίνεται από καλοπροαίρετο και αθώο έως δίκαιο και αναγκαίο –και σίγουρα τίγκα στη συναισθηματική φόρτιση, εν τούτοις τα επιχειρήματα που το συνοδεύουν αφενός διακατέχονται από σεξισμό αφετέρου υστερούν σε επιστημονική τεκμηρίωση και σε λεπτομερή καταγραφή των επιπτώσεων μιας τέτοιας νομικής διάταξης.

Η έλλειψη της επιστημονικής τεκμηρίωσης σε συνδυασμό με τις συναισθηματικές αφηγήσεις των «αδικημένων μπαμπάδων» ίσως εξηγεί γιατί δεν γίνεται καμία αναφορά στο ήδη υπάρχον νομοθετικό πλαίσιο της κοινής κηδεμονίας, το οποίο φυσικά και δεν απαγορεύει την από κοινού άσκηση της γονικής μέριμνας και επιμέλειας σε περίπτωση που οι γονείς δεν ζουν πλέον μαζί, ανεξάρτητα αν έχουν παντρευτεί ή όχι. Απαραίτητη προϋπόθεση για αυτού του είδους την επιμέλεια είναι και η κοινή συμφωνία των γονέων. Οπότε η απάντηση στο επιχείρημα «μα υπάρχουν και καλοί μπαμπάδες που νοιάζονται» η απάντηση είναι «μα ναι υπάρχει ήδη η επιλογή της κοινής επιμέλειας».

Άρα προκύπτουν τα καυτά ερωτήματα: ποιος λόγος υπάρχει για να γίνει η κοινή κηδεμονία υποχρεωτική; Τι θα προσφέρει και σε ποιον γονιό; Και το σημαντικότερο, θα ωφεληθεί αλήθεια το παιδί από αυτήν την μετατροπή στο νόμο; Επιπλέον, υπάρχει κάποια συγκριτική έρευνα από παιδοψυχολόγους ανάμεσα σε δείγμα πληθυσμού παιδιών που έχουν ανατραφεί σε καθεστώς κοινής κηδεμονίας και σε δείγμα που έχουν μεγαλώσει σε καθεστώς μονογονεϊκής επιμέλειας; Στα site τους οι ομάδες υπέρ της υποχρεωτικής συνεπιμέλειας παραπέμπουν σε ψυχολογικές έρευνες στις Η.Π.Α, άλλωστε η αμερικάνικη και ελληνική κοινωνία είναι ακριβώς το ίδιο πράγμα. Οι ενώσεις των αγωνιζόμενων μπαμπάδων λοιπόν όμως δεν αρκούνται στην διαθεσιμότητά της κοινής επιμέλειας ως νομικής δυνατότητας αλλά επιδιώκουν την επιβολή της συνεπιμέλειας σε κάθε περίπτωση^[6] αφού προβάλλουν την διεκδίκηση τους αυτή ως επανόρθωση μιας αδικίας εναντίον των ανδρών από την -κατά την τοποθέτησή τους – μεροληπτική στάση των δικαστηρίων υπέρ των γυναικών στην απόδοση της επιμέλειας. Φταίνε δηλαδή και οι κακοί δικαστές. Εντωμεταξύ, σύμφωνα με τα επίσημα στατιστικά στοιχεία του Πρωτοδικείου Αθήνας, οι πατεράδες σπάνια ζητούν την επιμέλεια των ανηλίκων τέκνων τους. Συγκεκριμένα, μόνο ένα 9% των πατεράδων πατεράδες ζητούν να αναλάβουν την επιμέλεια των τέκνων τους, και αυτή τους ανατίθεται σε ποσοστό 7%, δηλαδή πολύ συχνά -η πραγματικότητα έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τα επιχειρήματα των «ενεργών μπαμπάδων»^[7]. Ως περαιτέρω επιχείρημα και σε σχέση πάντα με την διαφύλαξή των δικαιωμάτων των παιδιών τους οι «ενεργοί μπαμπάδες» επανέρχονται συχνά στο λεγόμενο «Σύνδρομο Γονεϊκής Αποξένωσης» παραθέτοντας διάφορες μελέτες η ορθότητα των οποίων αμφισβητείται από σοβαρούς επιστήμονες, όπως ακόμα και η ύπαρξη του συνδρόμου καθ’ αυτού^[8].

Μια παράμετρος που δεν λαμβάνεται υπόψη καθόλου από την νομοπαρασκευαστική επιτροπή του Υπουργείου είναι αυτή της ενδοοικογενειακής βίας (που αποτελεί σίγουρα σημαντικότερο πρόβλημα της ελληνικής κοινωνίας από το ελληνοτουρκικό και το μεταναστευτικό) και του μη ασφαλούς περιβάλλοντος για το παιδί. Πώς ακριβώς θα επιτρέπεται η συνεπιμέλεια σε τέτοιες συνθήκες; Και πώς θα επωφεληθεί το παιδί σε αυτή την περίπτωση; Ιδιαίτερα από τη στιγμή που οι κακοποιητές, στην πλειονότητα των υποθέσεων, απλά τιμωρούνται με ένα πρόστιμο και μπορούν ανά πάσα στιγμή να ξανά-τρομοκρατήσουν την «οικογένειά» τους; Πώς θα μπορεί η γυναίκα να βγάλει ασφαλιστικά μέτρα για αυτήν και τα παιδιά της όταν ο νόμος της επιβάλλει να βλέπει τον κακοποιητή της και να μοιράζεται την ανατροφή των παιδιών μαζί του; Χαρακτηριστική περίπτωση αποτελεί ο κακοποιητής που έδειρε και απείλησε την πρώην του σύζυγο μπροστά στο παιδί τους έξω από το σχολείο και στην πορεία αφέθηκε ελεύθερος από το δικαστήριο με τριετή αναστολή 14μηνης φυλάκισης. Ο συγκεκριμένος -ω τι έκπληξη- αποτελούσε μέλος συλλόγου μπαμπάδων για την υποχρεωτική συνεπιμέλεια^[9].

Παρά την πληθώρα συμβάντων ενδοοικογενειακής βίας σαν και αυτό -και χειρότερα- που έχουν έρθει στη δημοσιότητα, το Υπουργείο Δικαιοσύνης δεν θεώρησε χρήσιμο να καλέσει εκπροσώπους των Συμβουλευτικών Κέντρων για τις Κακοποιημένες Γυναίκες, ούτε φυσικά ζήτησε να πραγματοποιηθεί μια μελέτη για την ενδοοικογενειακή βία, να δει τέλος πάντων πώς ακριβώς ενεργούν κακοποιητικοί σύζυγοι σε περιπτώσεις διαζυγίου. Στην νομοπαρασκευαστική επιτροπή του Υπουργείου Δικαιοσύνης συμμετείχαν ως μέλη άτομα τα οποία είτε υποστήριζαν ενεργητικά την ρητορική υπέρ της υποχρεωτικής συνεπιμέλειας είτε ήταν συγγενείς μελών συλλόγων των «ενεργών μπαμπάδων». Στην πρώτη περίπτωση ανήκει ο Μάριος Ανδρικόπουλος, δικηγόρος και διαχειριστής της δράσης κατά της γονεικής αποξένωσης και στην δεύτερη περίπτωση η Πατρίνα Παπαρρηγοπούλου, καθηγήτρια νομικής, αδελφή και συνεργάτιδα στο γραφείο του Ιωάννη Παπαρρηγόπουλου, ο οποίος τυγχάνει να είναι πρόεδρος του συλλόγου Συνεπιμέλεια^[10]. Άγνωστο αν παρά το ξεκάθαρο ζήτημα διαπλοκής συμφερόντων που συνεπάγεται η συμμετοχή τους στην Επιτροπή τα δυο αυτά άτομα παρέμειναν εκεί.

Παρομοίως και στην περίπτωση θέσπισης οικογενειακών δικαστηρίων, αναρωτιόμαστε υπήρξε κάποια στατιστική σχετικά με το πόσα θύματα ενδοοικογενειακής βίας δικαιώνονται στα υπάρχοντα δικαστήρια; Επιπλέον, αναρωτιόμαστε αν έχει καταγραφεί ο αριθμός αιτημάτων προς δικαστήρια και εισαγγελείς από μητέρες που προσπαθούν να λάβουν την διατροφή όταν οι «αδικημένοι μπαμπάδες» τη στερούν από τα παιδιά τους και πόσες από αυτές τις περιπτώσεις δικαιώνονται; Στατιστικές ωστόσο υπάρχουν για τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας,^[11] αλλά κανείς απ’ όσους υποστηρίζουν το νομοσχέδιο αυτό δεν φαίνεται να θέλει να τις λάβει υπόψη του. Πραγματικά, η παντελής απουσία έρευνας και τεκμηρίωσης υπογραμμίζει το γεγονός ότι οι καταφρονημένοι μπαμπάδες, με αφετηρία νεφελώδεις έννοιες όπως η «γονεϊκή αποξένωση» και δακρύβρεχτα κείμενα για την «χαμένη σχέση» τους με το παιδί τους, καταφεύγουν συστηματικά στον συναισθηματικό εκβιασμό και την χειραγώγηση εις βάρος μιας πιο ψύχραιμης και επιστημονικής προσέγγισης.

«Μα τόσοι επιστήμονες και ψυχολόγοι έχουν δηλώσει υποστήριξη στις οργανώσεις των μπαμπάδων!» Όντως υπέρ του αιτήματος για την υποχρεωτική συνεπιμέλεια έχουν τοποθετηθεί 57 Ελληνίδες επιστήμονες^[12], η Ελληνική Ψυχολογική Εταιρεία^[13], το Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου Ελλήνων Ψυχολόγων-ΣΕΨ και η Ελληνική Εταιρεία Κοινωνιολόγων^[14]. Όμως, αν δοθεί μεγαλύτερη προσοχή στις δηλώσεις αυτών των εταιρειών διαπιστώνουμε ότι αυτές γίνονται μετά από μπαράζ διαμαρτυριών και καταγγελιών από τους πατεράδες και όχι μετά από εμπεριστατωμένες έρευνες ή κάποια συνεργασία έστω με δομές υποστήριξης οικογενειών και γυναικών ενώ η έμφαση δίνεται στην συνεπιμέλεια και όχι στην υποχρεωτικότητα αυτής. ««Το Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου Ελλήνων Ψυχολόγων-ΣΕΨ, με αφορμή σημαντικό αριθμό καταγγελιών που λαμβάνουμε από συζύγους, οι οποίοι είτε είναι σε διαδικασία δικαστικών διενέξεων για έκδοση διαζυγίου, είτε είναι ήδη διαζευγμένοι, έχει διαπιστώσει εδώ και ρκετά χρόνια, ότι στις περιπτώσεις όπου δεν ασκείται η επιμέλεια και από τους δύο γονείς, συνήθως προκύπτει έντονη διαμάχη μεταξύ τους, η οποία είναι επιβλαβής για όλα τα μέλη της οικογένειας και ιδιαίτερα επιβαρύνει ψυχοσυναισθηματικά τα παιδιά»^[15]. Ο δε Σύλλογος Ελλήνων Κοινωνιολόγων υποστηρίζει «τη συνεπιμέλεια με εναλλασσόμενη κατοικία και ίσο χρόνο ανάμεσα στους δύο γονείς κι αναφέρεται σε πρόσφατη μελέτη που εκδόθηκε από το Πανεπιστήμιο της Λευκωσίας (!!!), που έδειξε ότι οι κοινωνικές συνθήκες και στην Ελλάδα είναι ώριμες για μια τέτοια αλλαγή»^[16].

Πώς ακριβώς, όμως η ελληνική κοινωνία ώριμη είναι για οποιαδήποτε αλλαγή όταν η συζήτηση για την συνεπιμέλεια παίρνει ως δεδομένο την παλιά, κλασσική στερεοτυπική πυρηνική οικογένεια και παραβλέπει τις όποιες νέες μορφές οικογένειας και γονεϊκής μέριμνας έχουν δημιουργηθεί τουλάχιστον τα τελευταία 40 χρόνια; Αλλά και στις μη μονογονεϊκές οικογένειες αλήθεια ποιος είναι ο ρόλος του άνδρα πέρα από το να εκπέμπει ανδρισμό και πατρικότητα ως το λεγόμενο ανδρικό πρότυπο; Γιατί δεν υπάρχει λοιπόν ένας γενικότερος προβληματισμός σχετικά με τον ρόλο του πατέρα και την προσφορά του στην ανατροφή του παιδιού και την διαθεσιμότητα του ως προς τον χρόνο που αφιερώνει στο παιδί και στις δουλειές του σπιτιού; Μάλλον γιατί η ελληνική κοινωνία δεν έχει και δεν πρόκειται κιόλας στο μέλλον να απωλέσει επιτέλους τον τόσο βαθιά ριζωμένο σεξισμό και στερεότυπο του πάτερ-φαμίλια. Πόσο μάλλον όταν η Υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων θεωρεί ότι π.χ. τα Λατινικά είναι σαφέστατα πιο σημαντικό μάθημα από τις Κοινωνικές Επιστήμες ή όταν η Εκκλησία έχει λόγο για το αν θα μπει μάθημα Σεξουαλικής Διαπαιδαγώγησης στο σχολείο.

Φωνές αντίδρασης και κριτικής του νομοσχεδίου για την υποχρεωτική συνεπιμέλεια:

Αν και το εμπαθές και αντιεπιστημονικό αφήγημα περί υποχρεωτικής συνεπιμέλειας προσπαθεί να υπερισχύσει, ευτυχώς υπάρχουν και οι γυναικείες οργανώσεις που αντιτίθενται στην αναθεώρηση του νόμου, επισημαίνοντας τον κίνδυνο εγκλωβισμού των γυναικών σε γάμους με κακοποιητικούς συντρόφους, την συκοφάντηση των γυναικών και την αναπαραγωγή μισογύνικου λόγου. Συνολικά, 16 φορείς και οργανώσεις υπογράφουν ψήφισμα του Συνδέσμου για τα Δικαιώματα της Γυναίκας, που κυκλοφόρησε ψήφισμα με το οποίο ζητά «να πάψει κάθε επέμβαση στο Οικογενειακό Δίκαιο και ιδίως στις σχέσεις γονέων και τέκνων». Το ψήφισμα φέρει τις υπογραφές 16 φορέων, από το Ίδρυμα Μαραγκοπούλου για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και την Ένωση Ελληνίδων Γυναικών μέχρι και τη Χριστιανική Ένωση Νεανίδων (βέβαια η Εκκλησία είναι σταθερά στο πλευρό των συλλόγων πατεράδων) και τον Σύλλογο Πολυτέκνων Μητέρων «Μητέρας Έργον»^[17]. Το Κέντρο Διοτίμα εκφράζει την σθεναρή αντίθεση του στο νομοσχέδιο επειδή αφενός, αγνοήθηκαν επιδεικτικά οι γυναικείες οργανώσεις και οι προτάσεις τους και αφετέρου, το νομοσχέδιο αναπαράγει ακόμη περισσότερο τα έμφυλα στερεότυπα^[18].

Παρόμοιες αγωνίες συμμερίζεται και ο Πρόεδρος Πρωτοδικών Γεώργιος Πλαγάκος^[19], αφού το ρευστό και ασαφές πλαίσιο που προωθεί το νομοσχέδιο ουσιαστικά ακυρώνει τον ρόλο των δικαστών να μπορούν να αποφασίσουν κατά περίπτωση και με τα στοιχεία που έχουν στην διάθεση τους, τσουβαλιάζοντας έτσι όλες τις υποθέσεις επιμέλειας. Ο Γιώργος Νικολαΐδης, Ψυχίατρος, Διευθυντής Διεύθυνσης Ψυχικής Υγείας και Κοινωνικής Πρόνοιας Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού, εκπρόσωπος της Ελλάδας και πρώην Πρόεδρος της Επιτροπής Λανζαρότε του Συμβουλίου της Ευρώπης για την προστασία των παιδιών από τη σεξουαλική βία και εκμετάλλευση,με δήλωση του ζητάει να αποσυρθούν οι επίμαχες διατάξεις περί υποχρεωτικής διαμονής των ανηλίκων στους γονείς γιατί δεν γίνεται «να πρυτανεύουν αντιλήψεις συμβιβασμών και εκπτώσεων» όσον αφορά την προστασία των παιδιών από τη βία και την κακοποίηση^[20].

Το δε ΚΚΕ σε συνάντηση εκπροσώπων του με την φεμινιστική οργάνωση «Το Μωβ», διατύπωσε προβληματισμούς για την υποχρεωτική διάσταση της συνεπιμέλειας όπως επίσης και τις αναμενόμενες αμφιβολίες τους αφού το νομοσχέδιο δεν βασίζεται σε κάποια επιστημονική τεκμηρίωση^[21]. Η Εναλλακτική Παρέμβαση-Δικηγορική Ανατροπή ζήτησε να αποσυρθεί το νομοσχέδιο αφού οι διατάξεις του «συγχέουν την μέριμνα (που σύμφωνα με την παρούσα νομοθετική και νομολογιακή πρακτική ασκείται από αμφότερους τους γονείς) με την επιμέλεια, με αποτέλεσμα να επέρχεται κίνδυνος απώλειας της μέριμνας στο όνομα δήθεν της ισότιμης άσκησής της. Το νομοσχέδιο καθιερώνει τεκμήρια, όπως το δικαίωμα επικοινωνίας κατά το ένα τρίτο του χρόνου, που αφενός είναι αόριστα (ποιός είναι ο συνολικός χρόνος στη ζωή ενός παιδιού;), αφετέρου θα «δέσουν τα χέρια» του δικαστή στην προσπάθειά του να προβεί σε εξατομικευμένη κρίση ανάλογα με τα συγκεκριμένα περιστατικά της υπόθεσης που δικάζει^[22]». Αντίστοιχα, το Μέρα25 διαφωνεί με την υποχρεωτική συνεπιμέλεια καθώς παραβιάζει τα θεμελιώδη δικαιώματα των παιδιών όπως και την Διεθνή Σύμβαση για τα δικαιώματα του Παιδιού και εγκλωβίζει τις γυναίκες^[23].

Λέμε όχι στην Υποχρεωτική Συνεπιμέλεια Ναι στην θεσμική και ουσιαστική αλλαγή του Οικογενειακού Δικαίου:

Δεν διαφωνούμε ότι το Οικογενειακό Δίκαιο είναι παρωχημένο, απαρχαιωμένο και διαμορφωμένο από την επικρατούσα πατριαρχική αντίληψη της δεκαετίας του ’80 και επομένως, χρειάζεται ριζικές αλλαγές που θα λάβουν υπόψη τους όλες τις μορφές οικογένειας. Αλλαγές που δεν θα αντικειμενοποιούν το παιδί καθιστώντας το σχεδόν φετίχ, όπως στην περίπτωση του αιτήματος των συλλόγων των πατεράδων. Οι φωνές υπέρ της υποχρεωτικής συνεπιμέλειας εμμένουν σε μια θέση που μπορεί να αποβεί μοιραία για τις γυναίκες, εγκλωβίζοντας αυτές και τα παιδιά τους σε οικογένειες με κακοποιητικούς συντρόφους/πατέρες. Επίσης, οι ίδιες φωνές δεν θέτουν κανένα πρακτικό και οικονομικό θέμα ως προς την εξυπηρέτηση των αναγκών του παιδιού αλλά και των γονιών, καθώς εστιάζουν αυστηρά και μόνο στην ατομική ευθύνη των γονιών και σε ένα παιδί μπαλάκι μεταξύ των δύο. Άλλωστε στην Ελλάδα, οι γονείς συνήθως καλούνται να τα βγάζουν πέρα μόνοι τους, χωρίς την συνδρομή κοινωνικών δομών, που αν είναι αναγκαίες μια φορά σε μια πυρηνική οικογένεια (ολοήμερα σχολεία, παιδική σταθμοί κλπ) στις μονογονεϊκές οικογένειες καθίστανται ζωτικές για την επιβίωση τους. Η συζήτηση για θεσμικές αλλαγές του Οικογενειακού Δικαίου θα έπρεπε λοιπόν να αφορά πρωτίστως την ίδρυση δομών και θεσμών όπως οικογενειακά δικαστήρια που θα βοηθήσουν στη διαχείριση διαζυγίων χωρίς να εγκλωβίζουν κανέναν σε πολυετείς δικαστικές διαμάχες, καθώς και θεσμών που θα στηρίζουν τις οικογένειες, όπως δημόσιοι παιδικοί σταθμοί και κέντρα ημέρας με ωράριο λειτουργίας που να επεκτείνεται και τις απογευματινές ώρες, κέντρα δημιουργικής απασχόλησης παιδιών και εφήβων και φυσικά επιδόματα παιδιού.

Η αλλαγή του οικογενειακού δικαίου είναι πάγιο αίτημα του φεμινισμού. Είναι αλήθεια ότι το βάρος την ανατροφής των παιδιών πέφτει δυσανάλογα στις γυναίκες, όπως και το βάρους του νοικοκυριού (είτε έχουμε παιδιά είτε όχι). Άρα γιατί δεν θέλουμε αυτήν την συγκεκριμένη αλλαγή; Επειδή όχι απλά δε λύνει κανένα πρόβλημα, αλλά έρχεται να προσθέσει νέα. Αναπόφευκτα, επανερχόμαστε στο θέμα της διατροφής όπου ακούγεται ακόμη μια φορά το σεξιστικό επιχείρημα περί γυναικών που κυνηγάνε το «εύκολο χρήμα», όταν στην πλειονότητα των περιπτώσεων η διατροφή που λαμβάνουν οι διαζευγμένες μητέρες δεν φτάνει ούτε κατά διάνοια για την ανατροφή του παιδιού. Υπενθυμίζουμε στους αδικημένους πατεράδες ότι η διατροφή προκύπτει αφενός λόγω της εισοδηματικής διαφοράς μεταξύ ανδρών και γυναικών και της εργασιακής ανισότητας και αφετέρου λόγω του στερεοτύπου -αλλά και της πραγματικότητας στη σύγχρονη Ελλάδα- ότι η μητέρα σηκώνει το μεγαλύτερο βάρος της ανατροφής του παιδιού.

Η χρονική συγκυρία κατά την οποία προέκυψε αυτή η συζήτηση δεν είναι τυχαία. Άλλωστε διαπιστώνουμε, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό, οπισθοδρόμηση σε απαράδεκτες καταστρατηγήσεις των γυναικείων δικαιωμάτων (θυμίζουμε την απαγόρευση της έκτρωσης στην Πολωνία π.χ.) Τα τελευταία χρόνια, μόνο στην Ελλάδα βλέπουμε μια γυναικοκτονία σχεδόν κάθε μήνα, απολύσεις γυναικών λόγω εγκυμοσύνης κλπ. Είναι επίσης άξιο αναφοράς ότι η Ελλάδα βρίσκεται για άλλη μια φορά στη τελευταία θέση της Ε.Ε. σε ζητήματα ισότητας φύλων^[24] και για άλλη μια χρονιά παρατηρούμε σημαντικά επίπεδα ενδοοικογενειακής βίας τόσο εις βάρος γυναικών^[25] όσο και εις βάρος παιδιών.

Επομένως, αν και η προτεινόμενη νομοθετική αλλαγή αποτελεί μια οπισθοδρομική και σεξιστική πρόταση, είναι παράλληλα μια εξαιρετική ευκαιρία να μιλήσουμε για τις αλλαγές που όντως θέλουμε και χρειαζόμαστε ως γυναίκες και ισότιμα μέλη της κοινωνίας, ώστε να επαναπροσδιορίσουμε επιτέλους τους γονεϊκούς ρόλους μακριά από έμφυλα στερεότυπα.

Τέλος, έχει συνταχθεί διαδικτυακό ψήφισμα από τις «Μαμάδες ενάντια στην υποχρεωτική συνεπιμέλεια» για την συλλογή υπογραφών εναντίον του νομοσχεδίου της υποχρεωτικής συνεπιμέλειας, επισημαίνοντας ότι προϋπόθεση για την ευημερία του παιδιού είναι πρωτίστως η διατήρηση μια υγιούς συμπεριφοράς και σχέσης ανάμεσα στους γονείς. Καλούμε κάθε ενδιαφερόμενη/ο να υπογράψει αυτό το ψήφισμα: ΟΧΙ στην ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗ συνεπιμέλεια | Να αποσυρθεί το νομοσχέδιο έκτρωμα

Επιμέλεια κειμένου: Ιουλία Λειβαδίτη

^[1] https://www.huffingtonpost.gr/entry/xana-pros-tos-semferon-toe-paidioe_gr_5fb4ce6ec5b695be82fe565e

^[2] https://www.youtube.com/watch?v=LixzIkTwVmI

^[3] https://www.fthis.gr/videos/h-ejomologhsh-toy-nikoy-tsilipoynidakh-o-dyskolos-xwrismos-kai-o-agwnas-gia-na-blepei-ton-gio-toy

^[4] https://www.newsbomb.gr/ellada/dikaiosynh/story/1142919/synepimeleia-apokleistiko-newsbomb-gr-ayxisi-toy-xronoy-poy-tha-pernoyn-oi-pateres-me-ta-paidia

[5]Συνέντευξη του Νίκου Σαραφιανού (ΓΟΝ.ΙΣ) φιλοξένησε και το διαδικτυακό κανάλι Left.gr (Άγγελος Καλοδούκας): https://www.youtube.com/watch?v=gGOAbD4-WrY

^[6] «Ως εκ τούτου δεν δυνάμεθα να μιλούμε για κοινή ανατροφή/επιμέλεια/φροντίδα και από τους δύο γονείς αν πρώτα δεν εξασφαλίζεται ο ίσος χρόνος, η εναλλασσόμενη κατοικία (2 σπίτια) αλλά και η «υποχρεωτικότητα» του μέτρου» https://www.in.gr/2020/12/02/apopsi/ypoxreotiki-synepimeleia-meta-diazygio/

[7] Μια πρώτη συγκριτική μελέτη των ισχυουσών διατάξεων του Οικογενειακού μας Δικαίου με αυτές του νέου Νομοσχεδίου – Νομικές Αστοχίες και Αντιφάσεις

^[8] https://tomov.gr/2020/11/03/kathigites-panepistimioy-apokaloyn-anakriveis-tis-meletes-poy-theloyn/ ; https://www.kathimerini.gr/society/561182569/oikogeneiako-dikaio-eynoeitai-i-figoyra-toy-patera-afenti/; https://tomov.gr/2020/11/02/to-epistimonika-mi-apodekto-anyparkto-syndromo-gonikis-apoxenosis/

[9] https://singleparent.gr/empeiries/blogs/mpampades-monoi/ksylodarmos-mhteras-apo-ton-prwhn-syzygo-sthn- kerkyra-melos-syllogou-gia-th-synepimeleia-o-drasths-gnwstos-sthn-topikh-koinwnia

[10] https://www.documentonews.gr/article/asymbibasto-se-dyo-melh-ths-nomoparaskeyastikhs-epitrophs-toy-nomosxedioy-gia-th-synepimeleia-twn-paidiwn/

[11] SexHarassMap: https://sexharassmap.espivblogs.net/; Διοτίμα: https://diotima.org.gr/ ; ΚΕΘΙ: https://www.kethi.gr/nea/i-bia-kata-ton-gynaikon-se-arithmoys-0 ;

^[12] https://www.tovima.gr/2020/11/30/society/synepimeleia-paidion-paremvasi-57-gynaikon-panepistimiakon-kai-ereyniton/

^[13] https://www.synepimelia.gr/wp-content/uploads/2020/07/%CF%88%CF%85%CF%87%CE%BF%CE%BB%CF%8C%CE%B3%CE%BF%CE%B9.pdf

^[14] https://www.dikastiko.gr/se-proto-plano/plati-sti-synepimeleia-paidion-vazoyn-olo-kai-perissoteroi-epistimonikoi-syllogoi-ti-anaferoyn-oi-energoi-mpampades/

[15] https://www.dikastiko.gr/se-proto-plano/plati-sti-synepimeleia-paidion-vazoyn-olo-kai-perissoteroi-epistimonikoi-syllogoi-ti-anaferoyn-oi-energoi-mpampades/

[16] https://www.efsyn.gr/ellada/koinonia/271383_oi-dyo-opseis-tis-synepimeleias-ton-paidion-meta-diazygio

^[17] https://www.efsyn.gr/ellada/koinonia/271383_oi-dyo-opseis-tis-synepimeleias-ton-paidion-meta-diazygio

[18] https://www.kar.org.gr/2021/03/31/to-kentro-diotima-gia-to-s-n-gia-to-oikogeneiako-dikaio/